Instroomeis

Belangrijk onderdeel van DNL was het verhogen van de instroomeis op de kweekscholen. “Een van de grote bezwaren binnen het onderwijs is het instapniveau van de mensen op de lerarenopleiding”, vertelt Hilde Neus, Nederlandse neerlandica die al 32 jaar in het Surinaams onderwijssysteem werkzaam is. Sinds 2012 kunnen alleen studenten met een mulo-diploma (meer uitgebreid lager onderwijs) aan de opleiding beginnen, voorheen kon dat nog zonder. Maar volgens Neus is een mulo-diploma nog steeds niet voldoende. “Van het SPI zou het instapniveau absoluut omhoog moeten.”

“De bedoeling was dat de toelatingseis zou worden opgetrokken naar een havo-diploma, naar het model van Nederland”, bevestigt Meye. Dat is niet gebeurd, mede omdat leerlingen met een havo-diploma les moeten krijgen van leraren met een masterdiploma. Van de 125 leraren op het SPI zijn er zestig pedagoog. Zij hebben hun bacheloropleiding aan het Instituut voor de Lerarenopleiding (IOL) behaald. “Het gros van de leraren op het SPI heeft geen master”, bevestigt Meye. Volgens haar zijn er niet altijd mogelijkheden voor leerkrachten om verder te studeren, want alleen professoren met een Doctor of Philosophy (phd), de hoogste academische graad, mogen een master verzorgen. En ook daar zitten ze in Suriname om verlegen. Op het SPI roeit ze met de riemen die ze heeft. Sinds haar aantreden op de directeursstoel drie jaar geleden is Meye meteen een pilotproject gestart. SPI-studenten lopen nu veel meer stage, zodat ze met hun praktijkervaring op het eind van de vierjarige opleiding genoeg bagage hebben om verder te gaan. “Naar het voorbeeld van de pabo's (pedagogische academie voor het basisonderwijs, red.) in Nederland”, verklaart Meye. “Zo wilden wij het ook.”

“Het tekort aan leerkrachten is erger dan we hadden voorspeld”, zei Henry Ori, minister van het MinOWC in oktober 2023 in het Surinaams parlement. Landelijk heeft elke leraar in het basisonderwijs in Suriname gemiddeld 14 leerlingen. Dat is ongeveer even veel als het gemiddelde in de Europese Unie, maar minder dan in Nederland.

Middelbaar onderwijs

Aan het IOL, de enige school in Suriname die leerkrachten opleidt voor het middelbaar onderwijs, schreven zich dit jaar maar tweehonderd studenten in. “En dan moet je blij zijn als ze blijven”, zegt Melisa Venetiaan (57), directeur van het IOL. “De economische situatie laat het heel vaak niet toe dat ze de opleiding afronden.” Veel studenten werken naast de opleiding fulltime om onder meer in hun opleiding en hun eigen onderhoud te voorzien. Suriname telt landelijk 303 scholen op mulo, voj- en vos-niveau, aldus de meest recente onderwijsstatistieken van het Ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur (MinOWC) in 2019. Dit jaar openden er nog twee nieuwe scholengemeenschappen voor voortgezet onderwijs in de districten Marowijne en Para. Maar wie moet hier straks voor de klas staan?

“Sommige opleidingen hebben maar zeven of acht studenten”, zegt Venetiaan over het IOL. “Sinds Covid gebeurt er ook heel veel online.” Tijdens ons gesprek van een uur lopen maar twee studenten voorbij. “Ik heb hier zelf ook gestudeerd in de jaren tachtig”, vervolgt de directeur hoofdschuddend. “Het krioelde hier toen van de studenten, je kan het je nu niet voorstellen.” Volgens schattingen van de huidige directeur schreven zich destijds 'een stuk of 1500 studenten' per jaar in op het IOL. Het IOL telt vandaag zeventig voltijds docenten en tweehonderd parttimers, maar 'geen gekwalificeerde docenten om een masteropleiding op te starten', aldus de directeur.  “Voor geen enkel vak”, benadrukt Venetiaan.

Naar Nederland

Veel Surinaamse studenten kiezen daarbij voor een (vervolg)opleiding in Nederland, of treffen voorbereidingen voor een toekomst in de voormalige kolonie. Zie Surilines artikel 'Suriname loopt leeg'. Nederland heeft met gemiddeld 17,3 leerlingen per leraar in het basisonderwijs een hoog lerarentekort. Verwacht wordt dat het tekort aan leraren en schooldirecteuren in het basisonderwijs in Nederland de komende twee jaar stijgt tot vierduizend fulltime banen. Die cijfers gaan in Suriname niet onopgemerkt voorbij.

Zo registreerde Merlyn Doelsaman, opleidingscoördinator Wiskunde aan het IOL, begin dit schooljaar 'een aanzienlijke hoeveelheid' nieuwe studenten. Volgens een rondvraag van Doelsaman kiezen jongeren voor de opleiding Wiskunde 'omdat ze hebben gehoord dat er in het buitenland een tekort is aan wiskundeleraren'.

Maar in Nederland kunnen Surinaamse leerkrachten niet zomaar aan het werk. Volgens de Wet Arbeid Vreemdelingen mag er in een 'ver land' zoals Suriname niet gezocht worden naar leerkrachten, maar moet Nederland eerst binnen de Europese Unie en Zwitserland op zoek, waar er volgens de Nederlandse Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) 'genoeg werkzoekenden' zijn. De IND wijst de Surinaamse aanvragen af, schreef de Volkskrant in februari vorig jaar. Toch kent Meye genoeg oud-studenten die in Nederland een baan vonden in het lager onderwijs. “Ze moeten eerst een upgrading volgen van negen maanden. In de tussentijd worden ze meestal al als hulpleerkracht ingezet”, zegt Meye. Deze uitstroom naar Nederland betekent verschraling voor het basis- en middelbaar onderwijs in Suriname.

Henry Ori, sinds 2023 de nieuwe minister van OWC, wil gepensioneerde leerkrachten en universiteitsdocenten inzetten om de extra lessen te verzorgen voor leerlingen met een leerachterstand als gevolg van het ingevoerde doorstroomsysteem. “Het is nog niet wat het moet zijn”, zei de minister afgelopen juni op een persconferentie, “Maar we zijn bezig met het opleiden van remedial teachers (leerkrachten die hulp verlenen aan leerlingen met leerproblemen of gedragsstoornissen, red.).” Sinds 7 november 2023 wordt de cursus “Basisschool Begeleiders Taal en Rekenen (Lezen & Schrijven)” verzorgd op het IOL. Deze cursisten zullen worden ingezet in het basisonderwijs.

Eerder dit jaar hebben Nederland en Suriname een bilaterale 'Werkgroep Onderwijssamenwerking' opgericht. Deze moet onder meer toezien op bijscholing en het versterken van de kwaliteit van de lerarenopleiding voor het basisonderwijs.  De financiële middelen daarvoor worden gezocht 'in beschikbare Surinaamse en Nederlandse programma's'. Maar die Surinaamse middelen schieten nu al tekort, weet Rodgers.

“Als ik op school aankom, moet ik elke ochtend twee stukken krijt nemen om mijn werk te kunnen doen. Ik krijg geen aparte doos omdat er geen geld is”, verzucht ze. “Zelfs mijn pennen moet ik zelf aanschaffen.” De leerkrachten zijn naast het werk vooral bezig met overleven, stelt Rodgers. “Een gedemotiveerde leerkracht gaat niet tot het uiterste om het beste uit de leerling te halen. De achterstanden worden alleen maar groter.”