Armand Achaibersing, destijds minister van Financiën, heeft altijd ontkend dat de wetswijziging bedoeld is om Heineken te faciliteren. Volgens Achaibersing hielden 'bierbrouwers' hun productievolume opzettelijk onder 20 miljoen liter om de extra belasting van 0,50 Amerikaanse dollar te vermijden. “Als we meer inkomsten willen moeten we ruimte bieden om ook meer te produceren”, luidde zijn argument in het parlement.

Voor president Santokhi is de investering van groot belang. Hij kan daarmee laten zien dat Suriname onder zijn leiding nog steeds aantrekkelijk is voor buitenlandse bedrijven. Bovendien speelt Heineken een belangrijke rol in de lokale economie. Uit cijfers die werden gepresenteerd in het parlement, blijkt dat ruim tweeduizend winkeliers in Suriname voor een groot deel van hun omzet en bestaansrecht afhankelijk zijn van de Surinaamse Brouwerij.

Halve verhaal

Naar schattingen van het bedrijf zelf produceert het ongeveer negen van de tien biertjes die in Suriname wordt gedronken. Het lokale Parbo Bier blijft het populairst, goed voor ongeveer zeventig procent van de productie en verkoop van de Surinaamse Brouwerij, maar Heineken bier is aan een opmars bezig.

'De toenemende vraag naar het Heineken merk' was ook de drijfveer van moederbedrijf Heineken om te investeren in lokaal geproduceerd bier in Suriname, stelt Gijs van der Loo, sinds september 2024 directeur van de Surinaamse Brouwerij. Op zijn verzoek gebeurt het interview via e-mail. “[Met de investering] zijn we in staat meer te produceren, waarmee we ook meer accijns afdragen aan de Surinaamse overheid.”

In 2023 produceerde de Surinaamse Brouwerij ruim 25 miljoen bier 'en aanverwante producten' zoals Sodawater en alcoholvrij bier. Dat is vijf miljoen liter meer dan voorheen het geval was, goed voor 1,25 miljoen euro aan extra inkomsten voor Suriname. Maar dat is slechts het halve verhaal.

Suriname zal op termijn tientallen miljoenen euro's derven als gevolg van de wetswijziging. Volgens projecties van Heineken, die werden gepresenteerd tijdens de behandeling van de wet in het parlement, moet het productievolume van de Surinaamse Brouwerij volgend jaar zijn opgelopen tot 30 miljoen liter, en in 2030 de kaap van 40 miljoen liter naderen. Daar stopt de projectie.

Als Heineken zich onder de bieraccijnzenlimiet houdt, zoals ze dat de afgelopen zestig jaar heeft gedaan, kan ze tot 7,5 miljoen euro per jaar besparen – en dat oneindig lang. Dat is geld dat anders voor Suriname bestemd was.

Met de uitbreiding van de fabriek is de Surinaamse Brouwerij ook in staat bier te exporteren. Afhankelijk van de vraag gaat “een klein percentage Heineken en Parbobier naar Guyana, Nederland en andere landen in onze regio”, stelt Van der Loo. Op de exportvolumes wordt geen bieraccijns betaald, blijkt uit de nieuwe wet.

Van der Loo bevestigt dat Heineken de Surinaamse overheid heeft gevraagd om “te kijken” naar de bieraccijnzen-limiet alvorens het zou investeren in Suriname. “Dit was toentertijd inderdaad onderdeel van ons beslissingsproces”, meldt de directeur. Volgens Van der Loo is het verzoek overigens niet nieuw, maar ligt het al “tientallen jaren” op tafel bij de Surinaamse overheid.

Van der Loo is het niet eens met de conclusie dat de wetswijziging Heineken geld bespaart. “De accijnzen worden betaald door de Surinamers die de producten kopen, aangezien deze zijn verrekend in de prijzen in de winkels. De nieuwe limiet bespaart Heineken dus geen geld, maar bespaart de Surinaamse consument geld”, stelt hij. “Daarnaast ontvangt de overheid nu juist méér accijnsinkomsten dan voorafgaand aan de investering en de uitbreiding van het verkochte volume.”

Toegeeflijk

“De staat was erg toegeeflijk naar Heineken om de investering mogelijk te maken”, zegt Steven Debipersad, voorzitter van de Vereniging van Economisten in Suriname (VES). Hij heeft het debat over de aanpassing van de Wet Bieraccijns op de voet gevolgd.

“Suriname veronderstelde dat Heineken meer dan 50 miljoen liter zou gaan produceren, zodat de inkomsten die de staat feitelijk misloopt, daarmee worden ingelopen. Maar ze heeft dat nooit als harde target gesteld, het is bij aannames gebleven. In de praktijk zien we dat de bierbrouwer niet over de limiet gaat”, zegt Debipersad. “Suriname loopt daarmee veel geld mis.”

“In Suriname moet een investeerder zich verplicht aanmelden bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, International Business en Internationale Samenwerking. Het is de minister die op zijn eigen goedbevinden besluit of je wordt doorgeleid naar SITA, de Suriname Investment Trade Agency”, legt Debipersad uit. SITA is een overheidsagentschap dat eind 2021 werd opgericht met een lening van de Inter-Amerikaans Ontwikkelingsbank om nieuwe investeringen aan te trekken en te begeleiden.

“Het was de bedoeling dat SITA op termijn zelfstandig zou functioneren, maar dat gebeurt maar niet”, zegt Debipersad. “De overheid wil nog steeds een zegje hebben in welke investeringen binnenkomen en welke niet. Je hebt ze nodig voor elk type vergunning. In de wereld van vandaag is dat een faux pas. Het geeft een onprettig gevoel en wekt vermoedens van corruptie in de hand.”

Koloniaal verleden

Dat de overheid zo nauw betrokken is bij het private ondernemerschap is volgens de VES-voorzitter een erfenis van het koloniaal verleden. Het Nederlandse bestuur besliste ruim driehonderd jaar over alles in Suriname. Die mentaliteit heeft de Surinaamse overheid overgenomen, stelt Debipersad.

“Er is geen geld en expertise om de juiste begeleiding te geven, maar toch blijven ministeries zich net als een moeder ontfermen over bedrijven en organisaties die dat helemaal niet nodig hebben. Met als gevolg dat alles heel erg traag verloopt”, zegt Debipersad. In Suriname is het geen uitzondering dat grote investeringen vijf tot zes jaar duren voor ze verwezenlijkt worden. “En in de meeste gevallen komt het nooit zover.”

Ook de uitbreiding van de fabriek van de Surinaamse Brouwerij ging niet over één nacht ijs, stelt directeur Van der Loo. Het proces om een vergunning te krijgen om lokaal Heineken bier in Suriname te produceren heeft “meerdere jaren geduurd”, ook mede als gevolg van de strenge procedures en regels vanuit moederbedrijf Heineken NV in Nederland.

“Het investeringsklimaat in Suriname biedt zowel kansen als uitdagingen”, reageert Van der Loo op onze vragen over de ervaring van Heineken in Suriname. “De overheid van Suriname moedigt lokale en buitenlandse investeringen aan om de economie te ontwikkelen, maar er zijn ook obstakels, zoals gebrek aan transparantie. Goedkeuringsprocessen verlopen trager dan verwacht.”

De uitbreiding van de fabriek, mogelijk gemaakt door de wetswijziging in het parlement, legt Heineken geen windeieren. In de afgelopen twee jaar bedraagt de gemiddelde omzet van de Surinaamse Brouwerij zo'n 58 miljoen euro, blijkt uit de jaarverslagen van het bedrijf. Dat is een enorme verdienste in tijden van hoge inflatie en devaluatie.

Naast Heineken zelf profiteren ook de Surinaamse aandeelhouders VSH, Self Reliance, Assuria en De Surinaamsche Bank (allemaal grote Surinaamse bedrijven) en “duizenden particuliere aandeelhouders” – samen goed voor 23,7 procent van de aandelen – van de investering. Hetzelfde kan niet gezegd worden voor de Surinaamse staat.

“Bij Heineken is het nog maar de vraag of Suriname iets heeft misgelopen”, nuanceert econoom Debipersad de cijfers. “Als de regering destijds op haar strepen had gestaan, was de kans groot dat Heineken haar fabriek niet zou uitbreiden. De inkomsten van nu, hoe weinig ze ook mogen zijn, zouden we dan ook niet hebben gehad.”

Daarmee blijft Suriname overgeleverd aan de willekeur van multinationals, die investeringen in ontwikkelingslanden zoals Suriname vaak afschilderen als een positieve ontwikkeling. De doorsnee-Surinamer heeft geen idee dat de overheid onder druk wordt gezet om met gunstige voorwaarden mee te betalen aan de uitbreiding van een bierbrouwerij.