Ruim duizend studenten vertrekken naar Nederland voor verdere studie. Ze zijn niet van plan om ooit nog terug te gaan. Hun vertrek is een enorme aderlating voor Suriname, dat deze jongeren juist nodig heeft om zich te ontwikkelen. Hoe valt het tij te keren?

Shroetie Punwasi (18) gaat voor het eerst van haar leven naar Nederland. Ze is één van de 141 studenten die in september start met de bacheloropleiding Artificial Intelligence (AI) aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Al van jongs af wordt van haar verwacht dat ze ooit naar Nederland zou gaan. Ze heeft even getwijfeld of ze een medische studie zou volgen aan de Universiteit van Suriname (AdeKUS) – haar vader was immers huisarts – maar zette uiteindelijk haar zinnen op AI. “AI wordt steeds meer gebruikt in de wereld, het is de toekomst van onze communicatie en daar wil ik deel van uitmaken.”

Punwasi is nog nooit in Nederland geweest, maar denkt nu al dat ze niet teruggaat naar Suriname wanneer ze haar opleiding heeft afgerond. “Suriname is nog niet zo digitaal ontwikkeld, dus met mijn studie zal ik daar niet veel kunnen doen.”

Ook voor leeftijdsgenoot Lé-Shawn Wilsterman (19) is de keuze voor Nederland snel gemaakt. Volgende week begint zij met haar eerste lessen in de Hogeschool Rotterdam, waar ze de bacheloropleiding Fysiotherapie zal volgen. “Die opleiding bestaat ook in Suriname, maar een beginnende fysio verdient er omgerekend maar 150 euro. Dat vind ik geen goede beloning”, zegt Wilsterman. Ter illustratie: een basisvoedselpakket voor kostte in juli 2022 omgerekend 110 euro per maand, aldus de meest recente statistieken van het Ministerie van Arbeid, Werkgelegenheid & Jeugdzaken.

Wilstermans bacheloropleiding duurt vier jaar. Daarna plant ze nog een specialisatiejaar sportfysio. “Als ik dan werk vind in Nederland, ga ik niet terug naar Suriname. De economische situatie is er heel slecht. Het kan verbeteren, maar ik zie het niet gebeuren in de komende tien tot vijftien jaar.” 2023 is het derde opeenvolgende jaar waarin Suriname kampt met een inflatie van meer dan vijftig procent.

Acht vriendinnen met wie Wilsterman in Suriname op de middelbare school zat, zijn nu ook in Rotterdam. “Meer dan de helft van mijn afstudeerjaar is naar Nederland vertrokken”, vertelt ze. Niemand denkt aan een terugkeer naar huis.

Ariane Volz, woordvoerder bij Tata Steel, bevestigt dat er sinds 2022 ‘tientallen’ techneuten uit Suriname geworven zijn voor Tata Steel Ijmuiden. Met name wordt gezocht naar hoogopgeleide techneuten bij Staatsolie, de Surinaamse oliemaatschappij, en het Natuurtechnisch Instituut in Suriname. Via LinkedIn wordt het eerste contact gelegd. “Er is grote behoefte bij Tata Steel aan maintenance engineers en projectmanagers techniek”, vertelt Volz. Bij de Surinaamse werknemers is er geen taalbarrière, wat hen een geschikte kandidaat maakt. “Veiligheid staat bij uitvoering van de werkzaamheden bij Tata Steel voorop, daarom moeten geschikte kandidaten de Nederlandse taal goed beheersen en super gemotiveerd zijn.” Veel van de Surinaamse technici hebben in het verleden een universitaire opleiding bij De Anton De Kom Universiteit gedaan, weet Volz.

“Braindrain is een heet hangijzer”, zegt Ranu Ramautar, directeur Hoger en Wetenschappelijk Onderwijs in Suriname. “Bij de hoger onderwijsinstellingen is het onderwerp van gesprek.” Door het onderwijs beter aan te sluiten op de arbeidsmarkt in Suriname denkt Ramautar een deel van de uitstroom te kunnen stuiten. “De relatie onderwijs-arbeid staat bij ons hoog op de agenda. We moeten weten aan wat voor arbeidskrachten de verschillende districten (provincies, red.) behoefte hebben en onze opleidingen daarop afstemmen.”

Om een goed beeld te krijgen van de behoefte, is visie nodig. Ramautar: “We moeten weten wat onze maatschappij aan het worden is en ons onderwijs afstemmen op de realiteit, zoals je ziet in ontwikkelde landen. Wat hebben we? Wat moeten we? Die visie moeten we ontwikkelen.”  Volgens de directeur moet Suriname zich niet vergelijken met Nederland. “We moeten eerst onszelf zien. Suriname is zo'n jonge republiek, dat moeten we niet vergeten. We zoeken onszelve en dat gaat met pijn en moeite, maar we zijn bezig.”

Wet op hoger onderwijs

Prioriteit is het maken van een Wet op Hoger Onderwijs. Die bestaat nog niet in Suriname. “Zonder een wet kunnen we niet verder”, vindt Ramautar. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen in Nederland geeft juridische ondersteuning bij het maken daarvan. De wet moet de doelen en het beleid van het hoger onderwijs vastleggen en formuleren. “Wat verstaan we onder hoger onderwijs? Er is het wetenschappelijk onderwijs en het hoger beroepsonderwijs. Wat valt daaronder? En hoe ga je die kwaliteit garanderen? Dat komt allemaal in de wet”, legt Ramautar uit.

Braindrain is niet nieuw. Studenten behoren tot de allereerste groep migranten uit Suriname. Vanaf het einde van de negentiende eeuw zijn het met name zonen van de elite die hier komen studeren. Na de Surinaamse onafhankelijkheid in 1975 en de militaire staatsgreep in 1980 maken enorm veel Surinamers de oversteek naar Nederland. Marlon Tjon Joek Tjien was een van hen. Hij vertrok in 1986 op 22-jarige leeftijd met een vakantievisum naar Nederland. Zo ontkwam hij aan de militaire dienstplicht.

Werken voor het land

Adek-voorzitter Venetiaan ging zelf ook in 1985 naar Nederland om er te studeren. Ze bleef er uiteindelijk tien jaar en promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. Daarna stapte ze meteen op het vliegtuig naar huis. “In Suriname kan je redelijk leven als je een bovengemiddeld inkomen en een bepaald netwerk hebt”, zegt Venetiaan, dochter van Ronald Venetiaan, voormalig president van Suriname. “Ik had een netwerk om op terug te vallen, maar het was ook altijd mijn intentie om terug te komen”, zegt Venetiaan, die naar eigen zeggen zo is opgevoed. “We zaten niet aan tafel met nationalistische ideeën, maar mijn ouders hebben ons wel altijd ingeprent dat we moeten werken voor ons land. Al mijn broers en zussen hebben in Nederland gestudeerd, en we zijn allemaal teruggekomen. Kennelijk heeft het gewerkt.”