Omvang remittances

Volgens cijfers van het Surinaams Centraal Bureau voor de Statistiek komt er dagelijks ongeveer 615.000 euro van Nederland naar Suriname in de vorm van geld, goederen en diensten. De waarde van de officiële overdrachten wordt geschat op zo'n 160 miljoen US-dollar per jaar. Dat is een flinke geldstroom die niet valt onder ontwikkelingshulp en veelal onderbelicht blijft in economische analyses en beleidsplannen. Bovendien lijkt het belang van remittances in de lokale economie alleen maar te groeien. De totale omvang van internationale remittances wereldwijd bedraagt zo'n 831 miljard dollar, blijkt uit het World Migration Report 2024 van de Internationale Organisatie voor Migratie. In 2000 was dit nog 128 miljard dollar; een verzesvoudiging in 24 jaar.

'De omvang van remittances naar ontwikkelingslanden is groter dan de omvang van directe investeringen en ontwikkelingssamenwerking bij elkaar opgeteld', concludeert het Verwey-Jonker Instituut in 2022, dat in opdracht van het Nederlandse Ministerie van Financiën en in samenwerking met Andersson Elffers Felix een onderzoek uitvoerde naar remittances. Uit het onderzoek blijkt dat migranten vanuit Nederland in 2022 maar liefst 15 miljard euro overmaakten naar hun thuislanden.

Vanuit Nederland gaat vooral geld naar Marokko (85,5 miljoen euro in 2020), Turkije (84,9 miljoen euro) en Suriname (81,7 miljoen euro), maar ook China, Spanje en Roemenië behoren tot de toptien-ontvangers. “Dit betreft alleen geld dat via formele kanalen is verstuurd, het werkelijke bedrag ligt vele malen hoger”, stelt senior-onderzoeker Marjan de Gruijter van het Verwey Jonker Instituut.

Veel migranten gebruiken immers informele kanalen, zoals online-aanbieders of banken die geen vergunning bezitten voor remittances omdat ze niet voldoen aan regels tegen witwassen en terrorismefinanciering. De transactiekosten zijn dan vaak lager en zo kunnen overboekingen ook verborgen worden gehouden voor de Nederlandse overheid.

“In het algemeen zijn mensen bang voor hun uitkeringen als de Nederlandse overheid weet dat zij remittances versturen”, verklaart De Gruijter de keuze voor informele kanalen. Daar is echter in feite geen juridische grond voor. “Maar verschillende wetten gaan er wel vanuit dat uitkeringen in de praktijk geen financiële ruimte meer laten voor remittances. Deze beelden maken migranten terughoudend om zich te identificeren en om formele kanalen te gebruiken”, vertelt De Gruijter. De bedragen die via de informele kanalen worden verstuurd, zijn niet bekend en dus ook niet meegenomen in het onderzoek. Het totaal aan jaarlijkse remittances valt dus nog hoger uit dan de cijfers die uit het onderzoek naar voren komen.

Loser? Of gewoon gierig?

Inmiddels is de jonge student Ritfeld, die vorig jaar zijn geboorteland Suriname verliet, ook in staat om zijn moeder in Suriname financieel bij te staan. “Ik werk twintig uur per week bij een boekhoudkantoor als bijbaan. Daardoor is vijftig of honderd euro niet langer een onoverkomelijk bedrag om naar mijn moeder op te sturen. Ze kan er wekelijks voedingsmiddelen mee kopen”, vertelt hij. Ritfeld zie het als zijn taak – 'als zoon' – om haar te helpen. “Mijn zus heeft meegemaakt dat familieleden geen enkele dankbaarheid toonden als zij geld naar Suriname overmaakte. Het gaat om foute verwachtingen omdat mensen slecht met elkaar communiceren. Wij proberen hier door studie en hard te werken te overleven. Een beetje erkenning voor onze bijdrage is dan wel op zijn plaats”, vindt Ritfeld.

Het is lastig om te zeggen dat je het moeilijk hebt in Nederland, vervolgt hij. “Want wat ben je dan? Een loser? Of toch gewoon gierig?” Mentaal zit de levensstijl van Suriname - de regels, de verwachtingen en de veronderstellingen - er nog steeds ingebakken. “Als je dan in Nederland bent, is er weinig ruimte om te reflecteren. Geldtransfers kunnen daardoor als dwang ervaren worden”, vertelt Ritfeld. Het in stand houden van een aaneenschakeling van verkeerde verwachtingen werkt volgens de student averechts en creëert alleen maar afstand en illusies. Volgens Ritfeld is het daarom belangrijk dat de diaspora in Nederland aan hun familie in Suriname uitlegt wat ze in Nederland verdienen of krijgen, en wat de kosten zijn voor het levensonderhoud. “Dan kan er begrip voor de situatie ontstaan waarin wij in Nederland verkeren”, denkt Ritfeld.

De 46-jarige Bhattoe probeert haar moeder en broertje in Suriname aan te sporen meer zelfvoorzienend te worden, door bijvoorbeeld een moestuin aan te leggen. “Je probeert hen zoveel mogelijk met raad en daad vanuit Nederland te stimuleren. Zelf heb ik een keer het initiatief genomen en de voorbereiding gedaan. Helaas is er niets van terecht gekomen.” Op vakantie in Suriname vertelt ze haar moeder en broertje ook altijd hoe belangrijk het is om oefeningen te doen voor hun gezondheid. “Er wordt positief en instemmend geantwoord, maar zodra wij uit beeld zijn is het over”, zegt Bhattoe. Toch heeft ze nooit overwogen om te stoppen met financieel bijspringen. “Ze is en blijft onze moeder en we voelen de verplichting om haar zolang ze leeft te blijven ondersteunen. Voor mij is honderd euro geen onoverkomelijk bedrag. Ik zie het als mijn taak om haar te helpen.”